ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ – ΜΙΑ ΖΩΗ
Οι ηθοποιοί Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος και Νταβίντ Μαλτέζε διαβάζουν σήμερα ένα από τα ωραιότερα ποιήματα του Ρώσου Νομπελίστα Ιωσήφ Μπρόντσκι (1940-1996)– Οδυσσέας στον Τηλέμαχο, που ο ποιητής έγραψε το 1972: ο πρώτος – στα ελληνικά και ο δεύτερος – στα ρωσικά.
Το 1972 – σημαδιακή ημερομηνία για τη σοβιετική, ρωσική, αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία: το καθεστώς αναγκάζει τον Μπρόντσκι να εγκαταλείψει τη χώρα, και ο 32χρονος ποιητής αφήνει για πάντα τη Ρωσία, το Λένινγκραντ, τα δωματιάκια της οικογένειάς του στη λεωφόρο Λιτέϊνι, στο συγκρότημα διαμερισμάτων, που έχτισε τη δεκαετία του ΄70 τον 19ου αιώνα ο ελληνικής καταγωγής Πρίγκιπας Αλέξανδρος Μουρούζης και όπου ο Μπρόντσκι έζησε τα 17 τελευταία του χρόνια στην πατρίδα. Ξεκινάει η δεύτερη περίοδος της ζωής του, όταν
Δεν ξεχωρίζεις πλέον τα νησιά,
όταν περιπλανιέσαι τόσα χρόνια.
Το 1990 ο Μπρόντσκι θα πει: «Πάντα μ’ ενδιέφερε και μ’ ενδιαφέρει ο Χρόνος και το πώς επηρεάζει τον Άνθρωπο, πώς τον αλλάζει, πώς τον σμιλεύει… Από την άλλη – δεν είναι παρά μια μεταφορά του τι κάνει ο Χρόνος γενικά με τον Χώρο και τον Κόσμο». Την προαίσθηση, ότι η ζωή του θα είναι μια Οδύσσεια, ο Μπρόντσκι είχε από πολύ νωρίς. Το 1961, στις αρχές της ποιητικής του ζωής γράφει το προφητικό ποίημα Εγώ, σαν τον Οδυσσέα, όπου λέει : «Και δεν καταλαβαίνω, από πού και προς πού || κινούμαι, και πόσα χάνω || στο Χρόνο, επαναλαμβάνοντας στο δρόμο|| ω, Θέε μου, τι ανοησίες».
Ο Μπρόντσκι συνέχισε να «ταξιδεύει» και μετά θάνατον. Στις 1 Φεβρουαρίου του 1996 ενταφιάστηκε προσωρινά στο Νεκροταφείο του Ναού της Αγίας Τριάδας στη Νέα Υόρκη, όπου η σορός του έμεινε για ενάμιση χρόνο. Η πρόταση της Ρωσίας να ενταφιαστεί στην πατρίδα του, στην Αγία Πετρούπολη (πρώην Λένινγκραντ), απορρίφθηκε από τους οικείους του. Τέλος, αποφασίστηκε, ότι ο ποιητής θα βρει την αιώνια γαλήνη στην πόλη που αγαπούσε όσο και την Αγία Πετρούπολη, στην Βενετία, όπου η σορός του μεταφέρθηκε τον Ιούνιο του 1997. Αλλά… στο ρωσικό κομμάτι του Νεκροταφείου του Σαν Μικέλε της Βενετίας δεν κατάφεραν να τον ενταφιάσουν μια και δεν ήταν ορθόδοξος, το ίδιο και στο καθολικό. Έτσι ο «Ρώσος Οδυσσέας» αναπαύεται τελικά στη πτέρυγα των προτεσταντών…
…ω, Θέε μου, τι ανοησίες…
Το ποίημα «Οδυσσέας στον Τηλέμαχο» του Ιωσήφ Μπρόντσκι ακούγεται σε μετάφραση στα ελληνικά της Ευγενίας Κριτσέφσκαγια