«Ίσιος δρόμος, ούτε αριστερά, ούτε δεξιά…»
Συνέντευξη στο AVANTGARDE του Κωστή Σαββιδάκη με αφορμή την ταινία «Το δείπνο του βοσκού» (2020)
Η ταινία «Το δείπνο του βοσκού» (2020) του Γιάννη Στραβόλαιμου με πρωταγωνιστή τον Κωστή Σαββιδάκη έχει κερδίσει πολλά βραβεία στο εξωτερικό, αλλά στην Ελλάδα πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Παρόλο που ακουμπάει στην ορθόδοξη παράδοση και τον ορθόδοξο ψυχισμό, την πρόσεξαν και τη βράβευσαν στην Ιταλία, τη Γαλλία, τον Καναδά και στις ΗΠΑ και μόνο στα Φεστιβάλ της (ομόπιστης) Ρωσίας «Το δείπνο…» απέσπασε 7 διακρίσεις. Τι τρέχει τελικά; Το ζήτημα της πίστης περνάει κρίση στην Ελλάδα;
Στις απορίες μας έδωσε τις απαντήσεις του ο Κωστής Σαββιδάκης.
Κωστή, η ταινία «Το δείπνο του βοσκού» έχει αποσπάσει πολλά βραβεία σε Φεστιβάλ σε διάφορες χώρες του κόσμου. Σε τι το αποδίδεις; Ποιο είναι το δυνατό της σημείο, που έφερε αυτό το αποτέλεσμα;
Στην αλήθεια της, νομίζω…
Είναι μια (αληθινή) ιστορία βασισμένη σε μαρτυρίες ενός μοναχού. Για αυτό κι εμείς όλοι οι συντελεστές προσπαθήσαμε να την αφηγηθούμε με σεβασμό και με αγάπη. Μάλλον αυτός ο συνδυασμός έφερε κι αυτό το αποτέλεσμα…
Το «αστείο» είναι ότι η ταινία ενώ έχει αποσπάσει ήδη 48 βραβεία από τα μεγαλύτερα Φεστιβάλ του κόσμου… δυστυχώς, σε κάποια ελληνικά Φεστιβάλ δεν δεχτήκαν ούτε καν να την συμπεριλάβουν στο διαγωνιστικό τους μέρος… Φαίνεται ότι η θρησκεία μας έχει πολλούς εχθρούς, και πως αυτοί έχουν εισχωρήσει παντού, ακόμη και στην τέχνη.
Παίχτηκε στα Φεστιβάλ της Μόσχας, της Αγίας Πετρούπολης, του Σότσι. Ποια είναι τα μαντάτα από κει;
Στην Ρωσία, εκτός από την Αγία Πετρούπολη η ταινία συμμετείχε και σε άλλα δύο Φεστιβάλ, στην Μόσχα και στο Σότσι, απ’ όπου συνολικά απέσπασε τα εξής βραβεία:
IFF ART CINEMA (Μόσχα – Ρωσία)
– Βραβείο καλύτερης Ταινίας ( Best Feature Film)
– Βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού (Best Actor – Kostis Savvidakis)
– Βραβείο Καλυτέρων Οπτικών Εφέ ( Best VFX – Yiannis Stravolaimos )
ISAFF St. Petersburg (Αγία Πετρούπολη – Ρωσία)
– Βραβείο Καλύτερης Δραματικής Ταινίας ( Best Drama Film )
HALO INTERNATIONAL (Αγία Πετρούπολη – Ρωσία)
– Βραβείο Καλύτερης Δραματικής Ταινίας ( Best Drama Film )
– Βραβείο Καλυτέρων Οπτικών Εφέ ( Best VFX – Yiannis Stravolaimos )
SOCHI FILM FESTIVAL ( Σότσι – Ρωσία )
– Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας ( Best Director – Yiannis Stravolaimos )
Οπότε, θα σας έλεγα ότι τα μαντάτα είναι ευχάριστα από την Ρωσία – 7 βραβεία δεν είναι λίγα.
Ποιο είναι το είδος της ταινίας; Παραμύθι;
Θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις και ως «παραμύθι», γιατί και ο τρόπος αλλά και η τεχνική επεξεργασίας που έχει γίνει το κάνει να φαίνεται… σαν παραμύθι. Αλλά είναι μάλλον… μια θρησκευτική ταινία (με κάποια στοιχεία μυθοπλασίας) βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα.
Τι σημαίνει, κατά δική σου γνώμη «ίσιος δρόμος, ούτε αριστερά, ούτε δεξιά», στον οποίο οδηγεί το ποίμνιό του ο παπάς του χωριού και αποφασίζει να τον ακολουθήσει και ο ήρωας σου;
Ως Κωστής, νομίζω ότι «ίσιος δρόμος, ούτε αριστερά, ούτε δεξιά» σημαίνει ότι… ακολουθώ την καρδιά μου, και πάω στο μονοπάτι εκείνο όπου αισθάνομαι ότι οι παλμοί της είναι κανονικοί, και τότε εκεί ξέρω πως… είμαι στο σωστό δρόμο, κι ότι είναι όλα καλά. Όταν, όμως, αρχίσουν να ανεβαίνουν οι παλμοί, κι όταν η αναπνοή μου απορρυθμίζεται και δεν λειτουργεί καλά και αρμονικά… ε, τότε, μάλλον έχω μπει… σε λάθος μονοπάτια.
Ο ήρωας, ο Μαυρογένης, ακολουθεί τα λόγια του ιερέα κυριολεκτικά και με παιδική αθωότητα. Το μόνο που τον ενδιαφέρει, είναι να βρει τον Χριστό! Δεν έχει την αίσθηση του χρόνου, της απόστασης, ή και των κινδύνων ακόμα, γιατί είναι αθώος και αγαθός. Έχει την περιέργεια και το πείσμα ενός μικρού παιδιού – θέλει διακαώς, ναι, να βρει… τον ίδιο τον Χριστό!
Κατά τη γνώμη σου, η ηθική απαραίτητα συμβαδίζει με τη θρησκεία;
Η ηθική, ναι… Ο ηθικισμός, όμως, όχι! Και, δυστυχώς, ακούμε καθημερινά διάφορα «ανήθικα» γεγονότα στον χώρο της Εκκλησίας μας… Βέβαια το ήθος είναι κάτι αυστηρά προσωπικό και για αυτό και σχετικό. Πολλες φορές σκέφτομαι, πόσοι και πόσοι «ανήθικοι» ιερωμένοι υπάρχουν, ίσως, στους ναούς μας και πόσοι «ηθικοί» – σε χώρους «σκοτεινούς», στους οίκους ανοχής π.χ., και στα πεζοδρόμια… Το λέει κι ο λαός μας: τα ράσα δεν κάνουν τον παπά…
«Το δείπνο του βοσκού», «Ο άνθρωπος του θεού»… ταινίες που γυρίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα και δεν παίχτηκαν αποκλειστικά και μόνο στα πλαίσια της Μεγάλης Εβδομάδας. Θεωρείς, ότι ο κόσμος τις έχει ανάγκη; Ποια είναι η συγκυρία που τις προκάλεσε;
Θεωρώ ότι ο κόσμος, ναι, έχει ανάγκη και από τέτοιου είδους ταινίες. Κι αυτό μπορείτε να το διαπιστώσετε από τα σχόλια που έχουν γράψει κάτω από την ταινία, στην πλατφόρμα που την έχουμε ανεβάσει δωρεάν. Υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν ότι την έχουν δει 4 και 5 φορές, και μας λένε ότι κλαίνε κάθε φορά που την βλέπουν, και κλαίνε όχι από στενοχώρια, αλλά από ανακούφιση. Μάλλον η συγκεκριμένη ταινία κτυπάει κάποια ευαίσθητη χορδή της ψυχούλας μας και… κάτι… κάνει, γιατί αυτό το έχουμε ακούσει από πολύ κόσμο. Όσο για την συγκυρία που λέτε, νομίζω ότι… απλώς έτυχε να βγουν την ίδια περίοδο.
Πιστεύεις ότι η έλλειψη πίστεως έχει ως αποτέλεσμα τα δεινά του κόσμου;
Είμαι σίγουρος! Αν δεν πιστεύεις κάπου, σε κάτι, δεν νομίζω ότι μπορείς να περπατάς σταθερά αυτές τις δύσκολες εποχές που διανύουμε. Όλο και κάποιος πειρασμός θα σε παραπλανήσει. Και σίγουρα θα ακολουθήσεις μονοπάτια που μπορεί να μην είναι τα σωστά, και να μην είναι «ο ίσιος δρόμος», που λέει και ο βοσκός μας. Τώρα, βέβαια, ποιος είναι «ο ίσιος δρόμος» για τον καθένα μας… ε, αυτό είναι μεγάλη κουβέντα.
Ποια είναι η επίγευση που μένει μετά την ταινία; Το κακό δεν τιμωρείται, το καλό δεν προστατεύεται;
Δεν έχω αυτή την εντύπωση. Εμένα, τουλάχιστον, μου άφησε μια γλυκιά γεύση. Νομίζω, δε, ότι ο ληστής που σκότωσε τον βοσκό αφενός μετανόησε για αυτό που έκανε, αφετέρου κατά κάποιον τρόπο τιμωρήθηκε με το να ζει, ενώ ο ίδιος την ώρα της μετανοίας του παρακαλούσε να πεθάνει. Οπότε, αυτό που λέει ο λαός μας ότι «όλα εδώ πληρώνονται» είμαι σίγουρος ότι ισχύει, και ότι όταν θα έρθει η ώρα, όλοι μας θα περάσουμε από το ταμείο και… θα πληρώσουμε, ό,τι χρωστάμε…
Μέσα από τι τελικά περνάει ο δρόμος προς το Παράδεισο;
Υποθέτω, μέσα από την αγάπη, την υπομονή, την ειλικρίνεια, την αυτοθυσία, την αξιοπρέπεια, την ταπεινότητα, την συντροφικότητα, και πιθανόν μέσα κι από πολλά άλλα. Μέσω όλων αυτών θα βαδίσουμε μάλλον στον ίσιο δρόμο, και θα ανακαλύψουμε ίσως την οδό, την ευθεία! Πάντως, όπως λέει κι ο βοσκός μας: στον δρόμο προς τον Παράδεισο, δεν πρέπει να στρίψουμε ούτε αριστερά, ούτε δεξιά.
Στις «Άγριες Μέλισσες» παίζεται τον ιερέα του χωριού. Δεν φοβάσαι, ότι θα σε σημαδεύσει αυτός ο ρόλος; Ομολογουμένως, σου ταιριάζει πολύ…
Να φοβηθώ; Όχι, καθόλου,! Ίσα ίσα, αισθάνομαι ευλογημένος και πολύ τυχερός! Και, κακά τα ψέματα, ποιός δεν θα ήθελε μετά από χρόνια να τον θυμούνται και να λένε: «Α! Αυτός είναι ο παπάς από τις «Άγριες Μέλισσες»! Τώρα, αν εννοείτε ότι πιθανόν να μου ζητούν να κάνω συνέχεια τον παπά… ε, αυτό νομίζω ότι είναι στο χέρι μου να το διαχειριστώ όσο καλύτερα μπορώ. Θα το δούμε στην πορεία. Καλά να είμαστε, και… όλα τα άλλα γίνονται.