Μέρα Πρώτη. Γνωριμία.
«Το βασικό είναι να καταλάβεις τον ηθοποιό, να καταλάβεις την φύση του»…
Φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι και το πρώτο masterclass μετά την καραντίνα το Εργαστήρι ADOLF SHAPIRO, που κάθε χρόνο διοργανώνει το AVANTGARDE, είναι αφιερωμένο στο μεγάλο Ρώσο κλασικό.
Για το σεμινάριό του ο Ρώσος σκηνοθέτης και Δάσκαλος Θεάτρου επέλεξε ένα σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα έργο του Ντοστογιέφσκι, αλλά πολύ παιγμένο (σε θεατρική διασκευή, εννοείται) στη Ρωσία – Το όνειρο του θείου. Ειδικά για το αθηναϊκό σεμινάριο και την πρακτική εξάσκηση ο Δάσκαλος διασκεύασε κάποιες επιλεγμένες σκηνές.
Η Πρώτη μέρα είναι πάντα ημέρα γνωριμίας που καταλήγει σε μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση για το θέατρο, το σκηνοθέτη και τον ηθοποιό.
…«Ο σύγχρονος ηθοποιός πρέπει να κατέχει διάφορες τεχνικές, πρέπει να είναι σύνθετος. Τα θέατρα πλέον πολύ σπάνια έχουν μόνμους θιάσους, και οι ηθοποιοί συνήθως μαζεύονται για ένα πρότζεκτ, για μια παράσταση… Αν το θέατρο είναι αληθινό, είναι στενά συνδεδεμένο με την φιλοσοφία. Έτσι, αν ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης γνωρίζει τους νόμους της συμφωνικής μουσικής, θα είναι επαγγελματίας και σε άλλα είδη μουσικής…
… Για πρώτη φορά γνώρισα το θέατρο του Ιονέσκο στο Παρίσι, το θέατρο του παραλόγου μόλις έκανε την εμφάνισή του. Στην παράσταση έπαιζαν οι ηθοποιοί της Comédie-Française, δηλαδή, ενός ακαδημαϊκού θεάτρου. Δεν εγκατέλειψαν το θέατρό του, απλά τα βράδια έπαιζαν Ιονέσκο στη Λατινική συνοικία. Κατείχαν και τη μία, και την άλλη τεχνική… Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τους θεμελιώδεις νόμους, γιατί μπορούμε να τους μεταφέρουμε σε άλλες τεχνικές. Όπως ένας καλός μάγειρας, γνώστης της ελληνικής κουζίνας, που πολύ γρήγορα μαθαίνει ιαπωνέζικη κουζίνα. Δηλαδή, γνωρίζει τους νόμους και γι’αυτό δεν δυσκολεύτεται να μάθει μια ξένη δομή.
Υπάρχουν δύο τρόποι προσέγγισης, Το Αρχαίο θέατρο απευθυνόταν σε αρχαίους Έλληνες,σε αρχαίους θεατές, που το καταλάβαιναν, δεν χρειάζονταν εξηγήσεις, Σήμερα είτε πρέπει να αναβιώσουμε το αρχαίο θέατρο, είτε να το κάνουμε έτσι, ώστε να είναι κατανοητό στο σύγχρονο θεατή, να το εκμοντερνίσουμε. Για το ρωσικό θέατρο είναι μεγάλο πρόβλημα, κι εδώ επιλέγουμε τον τρόπο που μας ταιριάζει περισσότερο…
… Στην τέχνη υπάρχουν πράγματα, που δεν έχουν συνέχειες, δεν έχουν εξέλιξη. Όπως το μπελκάντο που δε γίνεται να το εκμοντερνίσεις, δεν μπορείς να το τραγουδήσεις σε στιλ ρετσιτατίβο, μπορείς μόνο να αλλάξεις το σκηνικό…
… Ακόμα μέχρι πρότινος στον κόσμο υπήρχε ένα κέντρο θεατρικής τέχνης που συνέχεια μεταφερόταν, ήταν σαν εκλάμψεις της ανθρώπινης σκέψης. Αρχαίο θέατρο – Ιταλικό θέατρο (Γκότσι, Γκολντόνι)- Θέατρο Αναγέννησης – Σαίξπηρ – Μολιέρος ,- Τσέχωφ, ρωσικό ψυχολογικό θέατρο. Αλλά όταν ο κόσμος γίνεται μικρός, όταν οι επικοινωνίες γίνονται παιχνίδι, γίνεται ένα mix, η ανθρώπινη ψυχολογία αλλάζει ραγδαία. Στο παλιό δράμα σκοτώνουν, για παράδειγμα, για λόγους προδοσίας, μοιχείας, αλλά πώς να το παίξουμε σήμερα; Η άποψη των ανθρώπων πάνω σε αυτό το θέμα έχει αλλάξει. Η Μανόν Λεσκό γράφει στο γράμμα της: «Σ’ αγαπώ, αλλά φεύγω να ζήσω με άλλον»… Πώς να το εξηγήσεις σήμερα;..
… Γι’ αυτό είναι σήμαντικό να καταλάβουμε ότι το θέατρο δεν είναι κάτι το σταθερό, ούτε ο σκηνοθέτης, ούτε και ο ηθοποιός είναι. Όταν τα πάντα, και οι καταστάσεις, και οι διαθέσεις μπορούν να αλλάξουν στη στιγμή, όπως και στον αθλητισμό. Ζωντανός οργανισμός είναι εκείνος που αλλάζει. Αυτό το τρέμολο, η ασταθής κατάσταση είναι το κύριο γνώρισμά του… Γι’ αυτό ακριβώς το θέατρο παρεμένει ζωντανό. Γιατί το θέατρο είναι μια ενδόμυχη τέχνη, πολύ προσωπική. Ο θεατής βλέπει, πως στα μάτια του κάτι γεννιέται, βλέπει και τη διαδικασία, και το προϊόν, το αποτέλεσμα. Στον κινηματογράφο βλέπεις μόνο το αποτέλεσμα.
…Αυτή η πολύ προσωπική σχέση, η ενδομύχια, είναι αυτή που τραβάει τον θεατή. Έτσι τη δεκαετία του ’60 τα εστιατόρια βρήκαν ένα καινούργιο κόλπο: έφτιαξαν ανοιχτές κουζίνες, οι Ιάπωνες πήγαν ακόμα πιο μακριά – μαγείρευαν μπροστά στους πελάτες. Ήταν η στιγμή προσωπικής σχέσης, μιας κοινής διαδικασίας, όταν ο πελάτης γινόταν «συνένοχος»,συμμετείχε στη διαικασία…
… Λέν, ότι η σωστή διανομή στο θέατρο είναι το 70% επιτυχίας. Αλλά η επιτυχία έρχεται, όταν ο σκηνοθέτης γνωρίζει τη φύση του ηθοποιού, αλλιώς είναι σαν ένας τυφλός να οδηγεί έναν που βλέπει. Η δουλειά του ηθοποιού είναι πιο δύσκολη και εδώ βρίσκεται η φύση της σύγκρουσης στο θέατρο. Εδώ, όμως, κρύβεται και ένας μεγάλος κίνδυνος: είναι επικίνδυνο όταν ο σκηνοθέτης ως ένας σχεδιαστής μόδας προβάλλει τα προτερήματα ενός ηθοποιού και κρύβει τις αδυναμίες. Όταν ο ηθοποιός μπορει να πει: «Φτιάξε με». Όταν ο σκηνοθέτης δεν ζητάει από τον ηθοποίο να κάνει κάτι που εκείνος δεν ξέρει για τον ευατό του, δεν τον ανεβάζει σε νέο ύψος… Πρέπει να μάθουμε να θέτουμε στον εαυτό μας ερωτήσεις και να μη φοβόμαστε να φανούμε μπανάλ. Η αλήθεια, ακόμα και μπανάλ, δεν παύει να είναι αλήθεια…
…Μια ερώτηση: γιατί οι άνθρωποι αγαπούν να ερωτεύονται, να βρίσκονται σε κατάσταση ερωτευμένων; Είναι και εύκολο, και δύσκολο να απαντηθεί… Γιατί ένας ερωτευμένος άνθρωπος μαθαίνει για τον εαυτό του κάτι που δεν ήξερε… Μαθαίνει να ξεχωρίζει τα σημαντικά και τα ασήμαντα. Έτσι και με το θέατρο: το αγαπάς το θέατρο γιατί σου δίνει καινούργια συναισθήματα… Όπως και ο σκηνοθέτης πρέπει να ανακαλύπτει στον ηθοποιό καινούργιες πλευρές…
Όταν ο άνθρωπος φοβάται, λέει : «Δεν είναι δικό μου»/
Η δική μου φόρμουλα είναι η εξής: ένας καλλιτέχνης πρέπει να λαμβάνει όλες τις συχνότητες, αλλά να μεταδίδει μόνο στη δική του…
Ευχαριστούμε θερμά το Θέατρο ΕΛΕΡ και την Ελένη Ερήμου για υπέροχη, ζεστή ατμόσφαιρα και την εξαιρετική φιλοξενία του σεμιναρίου.