ΣΤΕΦΑΝΙ ΑΠΟ ΑΨΙΘΙΑ. ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ ΡΩΣΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
Παρουσίαση της Ανθολογίας στο Ινστιτούτο Ρωσικής Γλώσσας MIR
5 Δεκεμβρίου 2021
Στις 5 Δεκεμβρίου 2021 πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της πρώτης έντυπης λογοτεχνικής προσπάθειας του Κέντρου Πολιτισμού και Ανάπτυξης AVANTGARDE – της Ανθολογίας Ρωσικής Ποίησης του 20ου αιώνα Στεφάνι από αψιθιά. Δεκατρεις Ρώσοι Ποιητές, εξαιρετικά καλαίσθητης έκδοσης του Εκδοτικού Οίκου KMG-Γιώργος Κεσίδης, με εικονογράφηση καλλιτεχνών από τη Μόσχα Ashot Ter–Ambamian και Irina Ivanchenko. Η έκδοση υποστηρίχθηκε από το Ίδρυμα ΡΩΣΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (Μόσχα) και η διοργάνωση της παρουσίασης έγινε από κοινού με το Ινστιτούτο Ρωσικής Γλώσσας MIR, Αριστείδου 9, Αθήνα.
Τους προσκεκλημένους υποδέχτηκε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ρωσικής Γλώσσας MIR Βιατσεσλάφ Αβέρτσενκο.
Λένε ότι καλύτερα μια φορά να δεις παρά εκατό φορές ν’ ακούσεις. Στην περίπτωση της παρουσίασης της Ανθολογίας αυτό δεν ίσχυε. Ό, τι είδαμε και ο, τι ακούσαμε εκείνη την ημέρα αποτελούσε ένα αδιαίρετο σύνολο. Γιατί αυτή η Ανθολογία δεν ξεκίνησε ως βιβλίο και τα ποιήματά της προορίζονταν να ακούγονται, ακόμα και να τραγουδιούνται και πολύ λιγότερο να διαβάζονται. Η Ανθολογία λοιπόν, είναι αποτέλεσμα τεσσάρων χρόνων φιλίας με τους ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου, που δέχτηκαν με χαρά να διαβάσουν ποιήματα Ρώσων ποιητών. Γνωστοί και άγνωστοι ηθοποιοί, σκηνοθέτες και κανένας αρνητής.
Οι ηθοποιοί ας δέχονταν στα θέατρα όπου έπαιζαν, στα σπίτια τους, έρχονταν στα σπίτια μας, στους χώρους που επιλέγαμε εμείς ή προτιμούσαν εκείνοι. Και όλα αυτά μέσα στις πρόβες, στα γυρίσματα, στις οικογενειακές και άλλες υποχρεώσεις.
Γι’ αυτό αυτή η Ανθολογία είναι συλλογικό έργο.
Για την Ανθολογία επιλέξαμε τους μεγαλύτερους ρώσους ποιητές του 20ου αιώνα, από τον Όσιπ Μάντελσταμ ως τον Ιωσήφ Μπρόντσκι. Κάποια ονόματα είναι πολύ γνωστά στην Ελλάδα, κάποια λιγότερα και κάποια ακούστηκαν για πρώτη φορά, όπως του Σάσα Τσιόρνι: μια φράση από το ποίημά του Για τον έρωτα χάρισε τον τίτλο στην Ανθολογία – Στεφάνι από αψιθιά. Η αψιθιά ή άψινθος, ένα χόρτο με πικρή γεύση, ανέκαθεν ήταν συνώνυμο πίκρας, θλίψης, οδύνης, σύμβολο ανεκπλήρωτου ή τελειωμένου έρωτα, απογοήτευσης, παραπόνου, απολογισμού ζωής. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν έχει τη γεύση της απαισιοδοξίας, του τέλματο, και η πίκρα της αψιθιάς στα ποιήματα των 13 ποιητών είναι αναζωογονητική και γόνιμη. Το ποίημα του Σάσα Τσιόρνι διάβασε για το AVANTGARDE ο Τάσος Πυργιέρης.
Πρώτος, που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά του AVANTGARDE ήταν ο Νίκος Ψαρράς που διάβασε τη Φαίδρα του Όσιπ Μαντελστάμ στη σκηνή του Θεάτρου Αθηνών, λίγη ώρα πριν σηκωθεί η αυλαία της βραδυνής παράστασης.
Ο Όσιπ Μάντελσταμ είναι μια εμβληματική μορφή στη ρωσική ποίηση, αντλούσε την έμπνευσή του από το θησαυροφυλάκιο του παγκόσμιου πολιτισμού. Πρωτίστως – της Αρχαίας Ελλάδας, που πρωταγωνιστεί σε πολλά ποιήματα και πεζά του. Ένα από αυτά, που συμπεριελήφθηκε και στην Ανθολογία, διάβασε στην εκδήλωση ο Θεοδόσης Σκαρβέλης, απόφοιτος της Ακαδημίας Θεάτρου της Μόσχας ΓΚΙΤΙΣ, νέος σκηνοθέτης με ήδη σπουδαίο βιογραφικό.
Μεταφράζοντας κάποια ποιήματα, θυμηθήκαμε ότι έχουν μελοποιηθεί στη Ρωσία. Κάποια απο αυτά έχουν γίνει επιτυχίες ως τραγούδια και αγαπήθηκαν ακόμα και από κείνους που δεν έχουν διαβάσει ποτέ ποίηση. Αυτό συνέβει και με το ποίημα του Μπορίς Πάστερνακ Χειμωνιάτικο βράδυ, σε μελοποιημένη μορφή γνωστό ως Το κερί. Η πρόκληση ήταν τεράστια. Κάναμε το ίδιο πείραμα και στα ελληνικά και το αποτέλεσμα ήταν εξαιτερικό χάρη στην υπέροχη Ζωή Μουράτογλου που το ερμήνευσε με καταπληκτική συνοδεία του Γιώργου Κριωνά, καθηγητή κιθάρας, δημιουργού του Trio del Arte και καλλιτεχνικού διευθυντή του AVANTGARDE.
Προσπαθούσαμε πάντα το ποίημα, αλλά και ο ποιητής να ταιριάζει με τον χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία του ηθοποιού. Σχεδόν πάντα πετύχαινε – και ο ερμηνευτής έμενε ευχαριστιμένος με την επιλογή μας, αλλά και ο ποιητής θα ήταν ευτυχής, αν άκουγε την ερμηνεία. Τα ποιήματα του Ιωσήφ Μπρόντσκι διάβασαν για μας πολλοί ηθοποιοί. Για την Ανθολογία, αλλά και για τη σημερινή βραδιά επιλέξαμε δύο «ελληνικά» ποιήματα – Διδώ και Αινείας που διάβασε ο Αιμίλιος Χειλάκης και Οδυσσέας στον Τηλέμαχο που διάβασε ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος.
Η ηθοποιός Μαρία Μάχου έχει διαβάσει πολλά ποιήματα για το AVANTGARDE και έχει τραγουδήσει πολλά τραγούδια. Στην παρουσίαση διάβασε το ποίημα μιας εντελώς άγνωστης στην Ελλάδα και εξαιρετικά λίγο γνωστής στη Ρωσία ποιήτριας Ξένια Νεκράσοβα. Μιας ποιήτριας, που ίσως και η ίδια δεν κατάλαβε ποτέ πόσο καταπληκτική ήταν. Γυναίκα με τραγική ζωή που δεν έπαψε ποτέ να θαυμάζει τον κόσμο.
Εξίσου άγνωστη είναι στην Ελλάδα και η Μαριέττα Σαγκινιάν, παρεξηγημένη στη Ρωσία για κάμποσες δεκαετίες: στο σοβιετικό σχολείο τη γνώριζαν ως συγγραφέα της Λενινιάνας, βιβλίου για τον Λένιν και είναι το πρώτο που έρχεται στο νου συνειρμικά με το όνομά της. Και όμως… Η Μαριέττα Σαγκινιάν υπήρξε νέα και απελευθερωμένη στην αυγή του 20ου αιώνα, όταν η ζωή ήταν έρωτας και ο έρωτας ζωή.
Είμαστε ευτυχείς που μέσα σ’ αυτά τα χρόνια το AVANTGARDE απέκτησε καινούργιους φίλους, και ιδιαίτερα νέα παιδιά που στήριξαν και συνεχίζουν να στηρίζουν το Κέντρο μας. Στην εκδήλωσή μας ο ηθοποιός Βαγγέλης Σαλβάνος διάβασε ένα από τα σπάνια λευκά ποιήματα του Αλέξανδρου Μπλοκ, Ποιητή – Ήλιου του Αργυρού Αιώνα της ρωσικής ποίησης, όπως τον έλεγαν και τον λένε, βάζοντας δίπλα σε ένα άλλο Ποιητή – Ήλιο του Χρυσού Aιώνα, Αλέξανδρο Πούσκιν.
Πολύ λίγο γνωστή είναι και μια άλλη εμβληματική προσωπικότητα του Αργυρού Aιώνα ρωσικής ποίησης, ο μοναδικός Μιχαήλ Κουζμίν, μουσικός, σκηνοθέτης, ποιητής και δραματουργός. Ο Νίκος Καραθάνος μας δέχτηκε στο σπίτι του για να ερμηνεύσει ένα από τα Αλεξανδρινά τραγούδια του Κουζμίν.
Πρέπει να πούμε, πως τα τραγούδια του AVANTGARDE μπορούν να συνθέσουν ένα ολόκληρο δίσκο. Κάθε ένα με την ιστορία της δημιουργίας και της μετάφρασης. Τέτοιο ήταν το καταπληκτικό τραγούδι Σαν πεταλούδα στη φωτιά από το έργο του 1984 «Σκληρή ρομάντζα», όπου τα τραγούδια ανήκουν στο σκηνοθέτη της ταινίας Ελντάρ Ριαζάνοφ. Περίεργο, αλλά το Ίντερνετ το αποδίδει σχεδόν ομόφωνα στην Μαρίνα Τσβετάγιεβα, που από τη μιά είναι άδικο για τον Ριαζάνοφ, από την άλλη – άκρως τιμητικό.
Το ερμήνευσε η ηθοποιός και γιατρός Ιζαμπέλα Μαργάρα.
Όταν ρωτούσαμε τις περισσότερες γυναίκες ηθοποιούς ποιον ποιητή θέλουν να μας διαβάσουν, εννέα στις δέκα απαντούσαν – την Μαρίνα Τσβετάγεβα. Η Τσβετάγιεβα δεν ήταν μόνο εκπληκτική ποιήτρια, αλλά και πεζογράφος. Η Τζωρτζίνα Κώνστα, μια καινούργια μας φίλη, υπέροχη ηθοποιός και αφηγήτρια, διάβασε ένα από τα πεζά αποσπάσματα της Τσβετάγιεβα.
Το τραγούδι Μ’ αρέσει που δεν είμαστε μαζί σε στίχους της Μαρίνα Τσβετάγιεβα έχει ξεπεράσει πλέον την ποίηση, ξεπέρασε και την ίδια την Τσβετάγιεβα και θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της δεκαετίας του ΄80 στη Ρωσία. Το ερμήνευσε ελληνορωσικά για το AVANTGARDE η Σόνια Σίσκινα, πάντα με τη συνοδεία της μαγικής κιθάρας του Γιώργου Κριωνά.
Η υπέροχη βραδιά, δηλαδή, το πολιτιστικό, προφορικό της σκέλος, ολοκληρώθηκε με τη φωνή του Νίκου Θεοδωράκη, που συνοδεία της κιθάρας του Γιώργου Κριωνά ερμήνευσε τα τραγούδια του τεράστιου Μίκη. Αυτό το τραγούδι ο Νίκος Θεοδωράκης ερμήνευσε μαζί με όλος τους προσκεκλημένους.
