Εργαστήρι ADOLF SHAPIRO. Μέρα Έβδομη. Post scriptum
«Όταν μεταδίδεται η ενέργεια, η λέξη ακούγεται διαφορετικά. Δεν πέφτει κάτω, αλλά κατευθύνεται προς τον παρτενέρ».
Μέρα έβδομη και τελευταία. Η τελευταία σκηνή του Βυσσινόκηπου, όπου παίζει όλος ο θίασος του Εργαστηρίου. Μάλλον, όλοι οι μαθητές του Εργαστηρίου, που μέσα σε μια εβδομάδα έγιναν ένας θίασος.
«Σε όλο το Βυσσινόκηπο και σε άλλα του έργα είναι διάχυτη η αίσθηση της παιδικότητας που προέρχεται από την παρορμητικότητα των ηρώων. Όλοι τους θέλουν να είναι ευτυχισμένοι, χαρούμενοι, θέλουν να φύγουν κάπου: έτσι η Ρανέφσκαγια δραπέτευσε στο Παρίσι, τώρα επέστρεψε στον Κήπο. Δεν υπάρχει λογική, είναι σαν παιδιά».
«Στο Βυσσινόκηπο ακούγονται συνέχεια οι χτύποι από μπίλιες του μπιλιάρδου. Είναι η ίδια η μοίρα: πώς θα πέσει η μπίλια. Ο Γκάγιεφ μιλάει με τον εαυτό του, παίζοντας, είναι σαν γυναίκα, που ρίχνει πασιέντσα. Το μπιλιάρδο είναι ανδρική πασιέντσα. Ο Γκάγιεφ χρησιμοποιεί τους όρους του μπιλιάρδου και στη ζωή.
Σε όλα αυτά υπάρχει νόημα. Στο τέλος ο Γκάγιεφ λέει: «Την άσπρη διπλή στη γωνιά», μιλώντας για τη δική του μοίρα. Το λευκό έχει ιδιαίτερη σημασία στο Βυσσινόκηπο: ο κήπος με τα άνθη του βύσσινου, το όραμα της μητέρας τους με λευκό φόρεμα, η λευκή μπίλια στο τέλος.
Το μπιλιάρδο είναι ο τρόπος του Γκάγιεφ να δραπετεύει από την πραγματικότητα».
«Σε τι διαφέρει το μουσικό θέατρο από το δραματικό θέατρο; Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Όταν ανεβάζεις δραματική παράσταση, στην αρχή ψάχνεις το ΤΙ και μετά βρίσκεις τη φόρμα. Αυτοσχεδιάζοντας, βρίσκουμε αυτό το ΤΙ και μετά το φιξάρουμε στη φόρμα.
Στο μουσικό θέατρο η φόρμα σου δίνεται εξαρχής, και μέσα της – το περιεχόμενο, υπάρχουν εξαρχής τα πάντα – και ο ρυθμός, και το αίσθημα, ο μουσικοσυνθέτης έκανε τα πάντα για σένα. Το νόημα ήδη υπάρχει, είναι – μέσα στον ρυθμό, και δε γίνεται να το αποφύγεις. Καταλαβαίνεις αμέσως πώς πρέπει να ανεβάσεις, αλλά δεν παύει να είναι ξένο.
Από την άλλη, και στο μυαλό του μουσικοσυνθέτη το έργο γεννήθηκε, όπως γεννιέται και σε μας, και αυτό πλέον σου δίνει το περιθώριο να αυτοσχεδιάζεις. Σκέφτεσαι: πώς αυτό γεννήθηκε μέσα του; Και μετά να το κάνεις δικό σου.
Στο δραματικό θέατρο ο ηθοποιός αποστηθίζει είτε στο σπίτι, είτε στις πρόβες στο θέατρο. Οι παλαιοί ηθοποιοί έλεγαν, ότι «αποστηθίζουν με τα πόδια». Στο μουσικό θέατρο – με νότες».
«Το σύστημα του Στανισλάφσκι βασίζεται και στη διδασκαλία των γιόγκα: έδινε μεγάλη προσοχή στην αυτοσυγκέντρωση, στη μεταφορά ενέργειας, στο μεγάλο και μικρό κύκλους προσοχής».
«Λένε συχνά ότι ο ηθοποιός πρέπει να δρα. Δεν είναι πολύ σωστό: πρέπει να επιδρά, αυτό είναι ανταλλαγή ενέργειας. Αυτό αφορά και τη σχέση του σκηνοθέτη με ηθοποιούς: πρέπει να τους παρασέρνει, να τους μεταδίδει την ενέργεια, να επιδρά πάνω τους. Όπως και στη ζωή όλοι έχουμε επίδραση ο ένας στον άλλον.
Κανένας ζωγράφος δεν έχει χρώμα που να μην υπάρχει στη φύση. Μπορεί να βρει καινούργιο συνδυασμό χρωμάτων. Έτσι κι εμείς: πρέπει να ψάχνουμε την απαρχή όλων μέσα μας. Ο ηθοποιός πρέπει να παρατηρεί ασταμάτητα τι του συμβαίνει.
Και ο σκηνοθέτης πρέπει να ωθήσει τον ηθοποιό προς τη σωστή κατεύθυνση, και όσο πιο δυνατή είναι αυτή η ώθηση, τόσο πιο μακριά θα πάει ο ηθοποιός. Δεν πρέπει να του λέει απλά: «Έλα, πήγαινε!»
«Όταν μεταδίδεται ενέργεια, ο λόγος ακούγεται διαφορετικά. Δεν πέφτει κάτω, αλλά κατευθύνεται προς τον παρτενέρ».
«Στη ζωή οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τη λέξη «ποτέ», αλλιώς θα τρελαινόντουσαν. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε, ότι κάποτε δε θα υπάρχουμε. Αυτό αφορά τη σκηνή του αποχαιρετισμού στην τέταρτη πράξη του Βυσσινόκηπου, ο χρόνος σαν να σταματάει, και π.χ. ο Πέτια και ο Λοπάχιν δε θα έλεγαν ο ένας στον άλλον αυτά που είπαν, αν ήξεραν, ότι θα ιδωθούν ξανά».
«Γνωρίζοντας τι θα συμβεί στην τελευταία πράξη, μπορούμε πολύ σωστά να χτίσουμε τους ρόλους του Πέτια και του Λοπάχιν, γι’ αυτό το έργο πρέπει να αναλύεται από το τέλος».
«Στον Τσέχωφ δεν υπάρχουν θριαμβευτές»., όλα είναι ανθρώπινα».
«Στην Τέχνη 10 φορές επί 10 σεντς και 1 ευρώ δεν είναι το ίδιο, μόνο στα εμπορικά καταστήματα. Στην Τέχνη δεν μπορείς να «χαλάς» το νόμισμα. Όπως και στην πυγμαχία μπορείς να κερδίσεις με βαθμούς και με νοκάουτ. Έτσι ο Γκάγεφ κλαίει στο έργο μόνο μια φορά, στο τέλος, λέει δύο μονολόγους – ένα, απευθυνόμενος στη βιβλιοθήκη και ένα στο τέλος.
Στον Τσέχωφ το καθημερινό συνδυάζεται με το φιλοσοφικό».
«Ο Τσέχωφ ξεκινούσε από τα βοντεβίλ, από χιουμοριστικά διηγήματα. Και αργότερα, μέσα στα πολύ δύσκολα θεατρικά του έργα μπορείς να εντοπίσεις τις αρχές του βοντεβίλ».
«Και το τελευταίο: υπάρχει απαράβατος κανόνας, που οι ηθοποιοί δεν υπολογίσουν: ο θεατής βλέπει τα πάντα. Μόλις το συνειδητοποιήσει ο ηθοποιός, θα παίζει καλά».
ADOLF SHAPIRO-2020. Μία εβδομάδα, ένα ταξίδι στον κόσμου του θεάτρου, του Τσέχωφ και του Βυσσινόκηπου.
