185 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Καλμίκου χαράκτη που συνόδευε τον Λόρδο Έλγιν στην Αθήνα
«Φίλο της στέπας» αποκάλεσε ο Ρώσος ποιητής Αλέξανδρος Πούσκιν τους Καλμίκους, νομάδες της στέπας της Νότιας Ρωσίας: ένα γνήσιο τέκνο αυτού του ημιάγριου στην αυγή του 19ου αιώνα λαού, Φιόντορ Καλμίκος (1765-1832), όχι μόνο κατάφερε να διακριθεί στην Ευρώπη για το καλλιτεχνικό του ταλέντο, αλλά συμμετείχε και στην αποστολή του λόρδου Έλγιν στην Ακρόπολη!
Ο Έλγιν έφτασε στην Αθήνα πάνοπλος, συνοδευόμενος από μια ολόκληρη ομάδα ζωγράφων, χαρακτών και γλυπτών, μεταξύ των οποίων ήταν και ένας από τους καλύτερους χαράκτες της Ευρώπης… ο Φίοντορ Καλμίκ.
Πιθανόν, ο λαός των Καλμίκων θα μπορούσε να υπερηφανεύεται για το κύρος του συμπατριώτη τους στους ανώτερους κύκλους της Ευρώπης, αν δεν υπήρχε ο απαρχής κυνικός χαρακτήρας όλης αυτής της εκστρατείας, την οποία κάποιοι από τους βιογράφους του Καλμίκ τολμούν και αποκαλούν «επιστημονικό-ερευνητικό ταξίδι».
Ο Φιόντορ Καλμίκ και άλλοι υπερευαίσθητοι υπηρέτες των Εννέα Μουσών ήταν παρόντες, όταν το αρχαίο μάρμαρο του Παρθενώνα αποκοβόταν, θρυμματιζόταν και τραυματιζόταν αλύπητα, όταν το τακτοποιούσαν σε ειδικές κούτες και έστελναν στην Αγγλία. Το 1806, όταν ο Καλμίκ έχει φύγει ήδη από την Αθήνα, και οι κούτες με τα μάρμαρα ακόμα βρίσκονταν στο λιμάνι του Πειραιά, την πόλη επισκέφτηκε ο Ρώσος αρχιτέκτονας Νικολάι Αλφιόροφ, που ταξίδεψε στην Ελλάδα για να μελετήσει τα αρχιτεκτονήματα της Ακρόπολης.
«Οι εργασίες που έγιναν σ’ αυτό το ναό, έγραφε ο Αλφιόροφ, φαίνονται καταπληκτικές, παρότι πέρασαν από πάνω του τόσοι αιώνες, τόσες θεομηνίες, παρά τις απίστευτες καταστροφές από την έκρηξη του μπαρουτιού στο εσωτερικό του. Πολλοί λίθοι των θεμελίων ακόμα δένουν τόσο εκπληκτικά, που σε καμιά περίπτωση δεν φαίνεται η ραφή, που τους χωρίζει».
Ο Αλφιόροφ δεν κατάφερε τελικά να εξερευνήσει τον Παρθενώνα. Η ρωσική Πρεσβεία στην Τουρκία δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει, οι Τούρκοι δεν του έδωσαν την άδεια: τι ήρθε να ερευνήσει στην Ακρόπολη ένας Ρώσος, όταν την έχει ήδη «εξερευνήσει» ένας Λόρδος;
Στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στο γραφείο του Ουίνστον Τσόρτσιλ έφτασε η επιστολή με την πρόταση να επιστραφούν τα μάρμαρα στην Ελλάδα ως έπαθλο για την ηρωική της αντίσταση. Ο Τσώρτσιλ θεώρησε την πρόταση πρόωρη…
Ποιος ήταν τέλος πάντων ο Φιόντορ Καλμίκ, για τον οποίον ο μεγάλος Γκέτε είπε με θαυμασμό: «Ο Φιόντορ Καλμίκ είναι άνθρωπος με μεγάλο ταλέντο, τα έργα του αναστατώνουν την ψυχή και την σκέψη»;
Ο ζωγράφος γεννήθηκε το 1765 στη στέπα, και οι σύγχρονοί του ισχυρίζονταν, ότι καταγόταν από πριγκιπική οικογένεια της Καλμικίας. Το 1770, όταν ήταν πέντε χρονών, τον απήγαγαν κάποιοι Κοζάκοι και τον έφεραν ως λάφυρο στην Μεγάλη Αικατερίνη, που αγαπούσε διάφορα «εξωτικά παιχνίδια». Η Αυτοκράτειρα έγινε νονά του και τον βάφτισε Φιόντορ. Αφού έπαιξε καλά καλά, χάρισε τον μικρό Καλμίκο στην φιλοξενούμενή της, μακρινή ξαδέρφη, Αμαλία-Φρεντερίκη, πριγκίπισσα του Μπάντεν. Η Γερμανίδα πριγκίπισσα αποφάσισε να τον κάνει γιατρό, αλλά πρόσεξε εγκαίρως το μεγάλο ταλέντο του στο σχέδιο. Αργότερα ο «φίλος της στέπας» και βαφτισιμιός της Αικατερίνης μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνών. Επί 7 χρόνια ο Φιόντορ τελειοποιούσε την τέχνη του στη Ρώμη, όπου το 1799 τον εντόπισε ο γραμματέας του λόρδου Έλγιν, που έφτιαχνε ομάδα καλλιτεχνών για την «απόβαση» στην Ακρόπολη.
«Περίεργο, αλλά δεν κατάφερα να βρω στη Ρώμη ούτε έναν Ιταλό αντιγραφέα γλυπτών, που να είχε κάποιες ικανότητες. Επιλέξαμε κάποιον, που θεωρείται καλύτερος στον τομέα του, με άριστο χαρακτήρα και διαγωγή. Πιθανόν, είναι ο μοναδικός άνθρωπος από το έθνος του που έχει γούστο: είναι Τάταρος, σπούδασε στη Γερμανία και επί 9 χρόνια εργάστηκε στη Ρώμη. Του υποσχέθηκα 100 λίρες το χρόνο», έγραψε στο Έλγιν.
Το 1803 ο Έλγιν ανανέωσε το συμβόλαιο με τον Φιόντορ Καλμίκ και τον έστειλε στο Λονδίνο για να ολοκληρώσει τα χαρακτικά των μαρμάρων του Παρθενώνα. Ο Καλμίκος τίμησε το συμβόλαιο με τον Λόρδο: οι 80 γκραβούρες του και σήμερα κοσμούν το Βρετανικό Μυσείο.
Την περίφημη αυτοπροσωπογραφία με τη γούνινη, καλμίκικη σάπκα, ο Καλμίκ ζωγράφισε εκεί, στην αίθουσα με τα αρχαία μάρμαρα…
Ο Φιόντορ Καλμίκ πέθανε το 1832, πριν από 185 χρόνια…
Στην αυγή της ανεξαρτησίας της Ελλάδας…
