Η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη έχουν η καθε μια τους δικούς τους ήρωες και άρα τελετουργικές τοποθεσίες συνδεδεμένες με αυτούς.
Για την Αγία Πετρούπολη ήρωας είναι αναμφισβήτητα η Άννα Αχμάτοβα, παρόλο που η πόλη «ανήκει» εξίσου δικαιωματικά στον Αλεξάντρ Μπλοκ και αν πάμε ακόμα πιο πίσω – στον Ντοστογιέφσκι, στον Πούσκιν και σε άλλα ιερά τέρατα της ρωσικής λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα. Να όμως που η Αχμάτοβα κατάφερε να σφετερίσει το θρόνο!
Όσον αφορά στη Μόσχα, την μοιράζονται σήμερα ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ και ο Μπουλάτ Οκουτζάβα, ο σοβιετικός βάρδος, ποιητής και πεζογράφος αν και η Μόσχα είναι εξίσου η πόλη του Πάστερνακ, του Μαγιακόφσκι, της Τσβετάγιεβα.
Δεν είναι θέμα μόδας. Είναι θέμα έρωτα. Άσχετα από το επίπεδο μόρφωσης, καλλιέργειας, καλλιτεχνικής ευαισθησίας και λεπτότητας της ψυχής είναι καθαρά και θέμα καρδιάς, που ανταποκρίνεται πότε λιγότερο και πότε περισσότερο. Και φυσικά θέμα αριθμού αυτών των χτύπων της καρδιάς, θέμα «ψήφου» τους η οποία και αναδεικνύει τον νικητή.
Φέτος συμπληρώνονται τα 125 χρόνια από τη γέννηση του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ και 50 χρόνια από την ημέρα που το μυθιστόρημα-σύμβολο του συγγραφέα, Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα έφτασε στους αναγνώστες σε μορφή βιβλίου (1966)
Περίεργο πράγμα! Οι λίμνες του Πατριάρχη, όπου ξετυλίγεται η πρώτη και κομβική σκηνή του μυθιστορήματος, θαρρείς πως συνεχίζουν να ζουν σε εκείνη την εποχή, με τις πυκνές φλαμουριές να ποτίζουν με το άρωμά τους τον αέρα, διώχνοντας το καυσαέριο, με την τελευταία (εκ των τριών) εναπομείνασα γαλήνια λίμνη με τις πάπιες, με τις γύρω πολυκατοικίες να καθρεφτίζονται στα πρασινωπά νερά, με το εστιατόριο-κιόσκι να επιπλεί σαν νούφαρο στην επιφάνειά της. Ακόμα και ο κόσμος εδώ είναι διαφορετικός. Παλιομοδίτικος; Προσκολλημένος στο παρελθόν; Ποιος ξέρει;
Τη λίμνη την κυκλώνουν τα παγκάκια. Σε ποιό από αυτά καθόταν ο Σατανας με το πρώτο θύμα του, το οποίο προσπαθούσε να πείσει τον Άρχοντα του Σκότους, ότι δεν υπάρχει ούτε ο Θεός, ούτε ο Διάολος;
Αυτή η γειτονιά στο κέντρο της Μόσχας έμεινε σχεδόν απείραχτη. Όπως σχεδόν απείραχτος είναι και ο παλιός περιφερειακός δρόμος της πρωτεύουσας – ο περίφημος Κύκλος των Κήπων, Σαντόβογιε Κολτσό, που δυστυχώς στην τελευταία έκδοση του μυθιστορήματος του Μπολγκάκοφ στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις του Βήματος οι μεταφραστές αποκαλούν «Κυκλικό Θέατρο της Μόσχας».
Όχι, δεν ήταν Θέατρο. Ήταν και είναι ένας κυκλικός δρόμος, σημείο αναφοράς των Μοσχοβιτών, όπου στον αριθμό 302-bis βρισκόταν εκείνο το «διαβολικό σπίτι», όπου εγκαταστάθηκαν οι σατανικοί ήρωες του Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα και όπου οργανώθηκε η θρυλική χοροεσπερίδα του Σατανά.
Εδώ ζούσε ο ίδιος ο Μπουλγκάκοφ. Το «κακό παιδί» της ρωσικής λογοτεχνίας, αλλά και ο αναμφισβήτητος Μαιτρ της. Στην αυλή της συνέβαιναν όλα τα ανεξήγητα μυστήρια που σχετίζονταν με την άφιξη του Σατανά και της συνοδείας του. Μια από κείνες τις μοσχοβίτικες αυλές, που σιγά-σιγά εκλείπουν από την ρωσική πρωτεύουσα, όπως χάνονται και οι ανθισμένες αυλές των Αθηνών.
Αντιστέκονται όμως, υπάρχουν, αναπνέουν με τα «σωληνάκια» των φλαμουριών, των λευκών, των πασχαλιών, που όλο και ψηλώνουν για να βρουν ένα καθαρό κομμάτι γαλάζιου ουρανού.
Εδώ, στον πάλαι ποτέ περιφερειακό δρόμο Σαντόβαγια, ζούσε ο ίδιος ο Μαιτρ, ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Σήμερα το σπίτι του έγινε Μουσείο, που ταυτόχρονα είναι και το Μουσείο του βιβλίου του, το οποίο από την πρώτη στιγμη έγινε ανάρπαστο, έγινε η Βίβλος της Μόσχας.
Στην είσοδο τους επισκέπτες υποδέχεται το αχώριστο ζευγαρι – οι Κορόβγιεφ-Φαγκότ και ο Γάτος-Μπεγκεμότ από τη συνοδεία του Βόλαντ, του Σατανά. Στον τοίχο – μια τεράστια φωτογραφία του ίδιου του Μπουλγκάκοφ. Και ακόμα κάτι, που παρατηρείς αργότερα: ένα παλιό γραμματοκυβώτιο «Στον Μαιτρ», όπου ο καθένας μπορεί να ρίξει ένα γράμμα, με τον παραλήπτη έναν από τους ήρωες του Μπουλγκάκοφ. Οι επιστολές αυτές είναι συνήθως ερωτικές. Αν παίρνουν απάντηση οι αποστολείς; Δεν το γνωρίζουμε, αλλά λένε ότι κι εδώ ο Βολάντ κάνει τα μαγικά του κόλπα…
Το Μουσείο είναι πάντα ανοιχτό. Ακόμα και τη νύχτα, όταν γίνονται οι ξεναγήσεις στη νυχτερινή Μόσχα του Μαιτρ και της Μαργαρίτας, όταν διοργανώνονται οι παραστάσεις στο μικρό θεατράκι του Μουσείου.
Το Μουσείο του Μπουλγκάκοφ είναι ένα πλάσμα ζωντανό. Διαφορετικό. Που θυμίζει μάλλον ένα ανατολίτικο εμπορικό ή κάποιο μαγαζάκι με αντίκες στο Μοναστηράκι. Με μια είσοδο και πολλές εξόδους. Είναι σαν να επιλέγεις το δρόμο, που θα ακολουθήσεις. Ας μην ξεχνάμε, ότι ο Βόλαντ πάντα έδινε στους καλεσμένους του – προσκεκλημένους και απρόσκλητους – το δικαίωμα της επιλογής.
Κάποιοι ισχυρίζονται, ότι το Μουσείο είναι η Πύλη στην άλλη πραγματικότητα.
Αν είναι έτσι, τότε ζήτω το Μουσείο! Όπως είπε ο Βόλαντ, τα χειρόγραφα δεν καίγονται!
Σας προσκαλούμε σε μια μικρή βόλτα στη Μόσχα του Μαιτρ και της Μαργαρίτας.
